«Είταν κάτι σαν μεθύσι των αισθήσεων και του πνεύματος, που ανανεωνόταν αδιάκοπα»*, έγραφε ο μεγάλος μας Μυριβήλης, ενθυμούμενος στο πρώτο του ταξίδι στη Ρόδο, την απέλπιδα προσπάθειά του να γράψει εντυπώσεις που είχε υποσχεθεί σε αθηναϊκή εφημερίδα. Και τη λέξη «μεθύσι» θα μπορούσα να βάλω κι εγώ τώρα, ως αποτύπωμα της πρώτης δικής μου επαφής με το νησί, που προικίστηκε απ' τα αρχαία χρόνια με πολλά ονόματα, ένα για κάθε μια απ' τις πολλές αρετές του.
Μακαρία, που σημαίνει ευτυχισμένη. Ποιήεσσα, για την πλούσια, πυκνή της βλάστηση. Ηλιάς, γιατί τις περισσότερες μέρες τη λούζει ο ήλιος. Ελαφούσα, για τα σπάνια, πανέμορφα ελάφια της, που ως και σήμερα είναι σήμα κατατεθέν της. Αιθρία και Αστερία, για το γλυκό κλίμα της και τον καθαρό έναστρο ουρανό της... και τόσα άλλα που στην πορεία της ιστορίας σμίλεψαν και έφτιαξαν τη δική μας Ρόδο.
Πρέπει να παραδεχτώ πως σε τούτο το ταξίδι μου τη Ρόδο την αδίκησα, αφού άχαρα και άκομψα την έχρισα απλά έναν σταθμό προς τον τελικό μου προορισμό, που ήταν το Καστελλόριζο. «Δύο μέρες στη Ρόδο», έλεγα, «μιάμιση ουσιαστικά, έτσι, για να κάνω κάποιες βόλτες στη Μεσαιωνική πόλη». Πόσο λίγα ήξερα και πόσο μεγάλη θα ήταν η έκπληξη που θα δοκίμαζα.
Έφτασα στο νησί με την πρώτη πρωινή πτήση της Aegean. Νύχτα ακόμα, είχα φροντίσει να βρίσκομαι στο "Ελευθέριος Βενιζέλος", αρκετά νωρίτερα απ' όσο χρειαζόταν, όπως πάντα, για να κάνω τις βόλτες μου, να πιω τον καφέ μου, να παρατηρήσω άλλους ταξιδιώτες, να χαζέψω τα αεροπλάνα στην πίστα, να μεγαλώσω το ταξίδι μου σε διάρκεια. Απογειωθήκαμε γύρω στις 07:50 και προσγειωθήκαμε στο "Διαγόρας" 50 λεπτά μετά. Το αεροπλάνο μας είχε το όνομα Exelixis - με το ίδιο αεροπλάνο είχα πάει στην Τιφλίδα πέρυσι τον Οκτώβριο. Εξέλιξις.
Από το αεροδρόμιο, με το τοπικό λεωφορείο βρέθηκα γρήγορα στην πόλη της Ρόδου. Πολύ κοντά στο σταθμό των λεωφορείων, βρισκόταν και το ξενοδοχείο μου, το Savoy, το οποίο επέλεξα ακριβώς επειδή είναι δίπλα σε μια απ' τις εισόδους της παλιάς πόλης. Αφού τακτοποιήθηκα στο συμπαθητικό δωμάτιο, η επιθυμία μου να πάρω τις πρώτες εικόνες από τη Ρόδο υπερίσχυσε της κούρασης και της αϋπνίας και έτσι έφυγα αμέσως. Πρώτη βόλτα, στο γραφικό λιμάνι Μανδράκι, το λιμάνι του Κολοσσού και ένα από τα τρία της πόλης της Ρόδου, και στην πλατεία Ελευθερίας.
Tip: πίσω από την πιάτσα των ταξί, στην οδό Αλ. Παπάγου, επισκεφθείτε το τουριστικό περίπτερο πληροφοριών. Θα σας δώσουν δωρεάν χάρτη της Ρόδου και της Μεσαιωνικής πόλης, αλλά και όποια άλλη πληροφορία χρειαστείτε.
Το λιμάνι του Μανδρακίου, το πολεμικό λιμάνι της αρχαίας Ρόδου, χρησιμοποιείται αποκλειστικά από κότερα και μικρά πλοία που κάνουν τουριστικές εκδρομές σε παραλίες της Ρόδου αλλά και σε κοντινά νησιά. Στην είσοδό του, πάνω σε δύο ψηλές κολώνες, δεσπόζουν τα χαρακτηριστικά ελάφια (ένα αρσενικό κι ένα θηλυκό), σύμβολα του νησιού από την αρχαιότητα. Σύμφωνα με την παράδοση, στη θέση αυτή στεκόταν ο θρυλικός Κολοσσός, ένα γιγαντιαίο μπρούτζινο άγαλμα ύψους 33 μέτρων αφιερωμένο στον προστάτη του νησιού, θεό Ήλιο, που πέρασε στην ιστορία ως ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Στην άκρη του μόλου, βρίσκεται το όμορφο μικρό φρούριο του Αγίου Νικολάου με τον φάρο στην κορυφή του, που χτίστηκε το 1464-67 από τον δούκα Φίλιππο της Βουργουνδίας και λίγο παρακάτω, τρεις ανεμόμυλοι του 15ου αιώνα - άλλη μία πολύ χαρακτηριστική και πολύ ρομαντική εικόνα της Ρόδου.
Κατά μήκος του Μανδρακίου, εκτείνεται η πλατεία Ελευθερίας με τα πολλά θαυμάσια κτήρια από την περίοδο της Ιταλικής διοίκησης. Πιο εντυπωσιακό, το Διοικητήριο, η έδρα του Ιταλού διοικητή των Δωδεκανήσων, που χτίστηκε από το 1924 έως το 1936 πάνω στα σχέδια του περίφημου παλατιού των Δόγηδων της Βενετίας. Ακριβώς δίπλα του, βρίσκονται το μέγαρο της Αρχιεπισκοπής και ο ιστορικός καθεδρικός ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, πρώην Καθολικός ναός του Αγίου Ιωάννη που παντρεύει στην αρχιτεκτονική του γοτθικά και φράγκικα στοιχεία με τον ρωμανικό ρυθμό. Ο σημερινός ναός, αποτελεί ανοικοδόμηση του παλαιότερου Ναού των Ιπποτών, ο οποίος είχε καταστραφεί ολοσχερώς από έκρηξη το 1856. Μπείτε οπωσδήποτε μέσα, για να θαυμάσετε τον εντυπωσιακό διάκοσμο αλλά και τις αγιογραφίες του Φώτη Κόντογλου! Στο προαύλιο της εκκλησίας, το βλέμμα σας θα κλέψει και η πανέμορφη "φοντάνα", αντίγραφο της κρήνης του Viterbo της Βόρειας Ιταλίας. Από την άλλη μεριά της πλατείας, κατά μήκος του παραλιακού δρόμου, μην παραλείψετε να δείτε, μεταξύ άλλων, και το πανέμορφο κτήριο του Εθνικού Θεάτρου, που χτίσθηκε το 1937 και ονομαζόταν Teatro Puccini, ενώ αν προχωρήσετε λίγο στο δρόμο που πάει προς το καζίνο, θα βρείτε το πολύ όμορφο τζαμί του Μουράτ Ρέις και το χώρο παλιού οθωμανικού νεκροταφείου.
Συνέχισα τη βόλτα μου προς τα πίσω, στη Νέα Αγορά, που βρίσκεται στεγασμένη μέσα σε ένα μεγάλο ανοιχτό πολυγωνικό κτήριο αραβικής τεχνοτροπίας. Πολλά τουριστικά μαγαζιά, καφετέριες, ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, διαμορφώνουν ένα από τα πολύ "ζωντανά" κομμάτια της πόλης που αξίζει να επισκεφθείτε. Δυστυχώς, παρά την έντονη δραστηριότητα και την επισκεψιμότητα, η Νέα Αγορά παρουσιάζει (τουλάχιστον, τις μέρες που την επισκέφθηκα) μια εικόνα σχεδόν εγκατάλειψης που είναι εμφανέστερη στο εσωτερικό της. Δεν μπορώ να γνωρίζω αν είναι μία ακόμη συνέπεια της οικονομικής κρίσης, διάβασα ωστόσο ότι και οι καταστηματάρχες διαμαρτύρονται για την εικόνα της Αγοράς, "δείχνοντας" εμμέσως πλην σαφώς και το νομικό καθεστώς υπό το οποίο λειτουργεί. Ελπίζω και εύχομαι η εικόνα αυτή να βελτιωθεί καθώς, πραγματικά, πρόκειται για έναν πολύ όμορφο χώρο που αξίζει να αξιοποιηθεί καλύτερα.
Μετά από λίγη απαραίτητη ξεκούραση, το απόγευμα, ήμουν επιτέλους έτοιμος να βουτήξω μέσα σε ένα παραμύθι, που αρνείται ακόμα να εγκαταλείψει τη σκέψη μου.
Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΠΟΛΗ
Θεωρείται από τις ομορφότερες και πιο καλοδιατηρημένες στην Ευρώπη. Ένα σύμπλεγμα από δαιδαλώδη λιθόστρωτα στενά και δρόμους, πλατείες, κρήνες και συντριβάνια, μνημεία που ενώνουν εποχές, πολιτισμούς και θρησκείες. Η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, είναι πολλά παραπάνω από έναν ακόμη τυπικό σταθμό μιας επίσκεψης στο νησί. Είναι από μόνη της, μια μοναδική, ολοκληρωμένη εμπειρία ιστορίας, πολιτισμού και τέχνης.
Η πόλη της Ρόδου ιδρύθηκε το 408 π.Χ. στο βορειότερο άκρο του νησιού. Την αρχαία αυτή πόλη διαδέχθηκε η βυζαντινή, οχυρωμένη από τον 7ο αιώνα και μικρότερη σε μέγεθος. Στις αρχές του 12ου αιώνα, το τείχος επεκτάθηκε περικλείοντας έκταση 175.000 τ.μ. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από την Δ' Σταυροφορία, το 1204, η Ρόδος μαζί και με άλλα ελληνικά νησιά παραχωρήθηκε στους Ενετούς. Έπειτα από χρόνια αστάθειας και αναταραχών, κατά τα οποία Πέρσες, Σαρακηνοί και Σταυροφόροι πολιορκούν και λεηλατούν το νησί, τελικά, η Ρόδος μαζί με τη Λέρο και την Κω, πουλήθηκαν (κατά την επικρατούσα εκδοχή) το 1306 στους Ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη - που λίγο πριν είχαν καταλάβει και το Καστελλόριζο, το οποίο χρησιμοποίησαν κυρίως ως τόπο εξορίας. Υπό την κυριαρχία των Ιωαννιτών Ιπποτών, η Ρόδος ακμάζει ξανά και αναδεικνύεται στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτής της εποχής, κυρίως, δημιούργημα και κληρονομιά είναι η Μεσαιωνική πόλη.
Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΠΟΛΗ
Θεωρείται από τις ομορφότερες και πιο καλοδιατηρημένες στην Ευρώπη. Ένα σύμπλεγμα από δαιδαλώδη λιθόστρωτα στενά και δρόμους, πλατείες, κρήνες και συντριβάνια, μνημεία που ενώνουν εποχές, πολιτισμούς και θρησκείες. Η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, είναι πολλά παραπάνω από έναν ακόμη τυπικό σταθμό μιας επίσκεψης στο νησί. Είναι από μόνη της, μια μοναδική, ολοκληρωμένη εμπειρία ιστορίας, πολιτισμού και τέχνης.
Η πόλη της Ρόδου ιδρύθηκε το 408 π.Χ. στο βορειότερο άκρο του νησιού. Την αρχαία αυτή πόλη διαδέχθηκε η βυζαντινή, οχυρωμένη από τον 7ο αιώνα και μικρότερη σε μέγεθος. Στις αρχές του 12ου αιώνα, το τείχος επεκτάθηκε περικλείοντας έκταση 175.000 τ.μ. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από την Δ' Σταυροφορία, το 1204, η Ρόδος μαζί και με άλλα ελληνικά νησιά παραχωρήθηκε στους Ενετούς. Έπειτα από χρόνια αστάθειας και αναταραχών, κατά τα οποία Πέρσες, Σαρακηνοί και Σταυροφόροι πολιορκούν και λεηλατούν το νησί, τελικά, η Ρόδος μαζί με τη Λέρο και την Κω, πουλήθηκαν (κατά την επικρατούσα εκδοχή) το 1306 στους Ιππότες του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη - που λίγο πριν είχαν καταλάβει και το Καστελλόριζο, το οποίο χρησιμοποίησαν κυρίως ως τόπο εξορίας. Υπό την κυριαρχία των Ιωαννιτών Ιπποτών, η Ρόδος ακμάζει ξανά και αναδεικνύεται στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτής της εποχής, κυρίως, δημιούργημα και κληρονομιά είναι η Μεσαιωνική πόλη.
Το 1522, η Ρόδος καταλαμβάνεται από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή και μένει στα χέρια των Τούρκων ως το 1912, οπότε, μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα περιήλθαν στο Βασίλειο της Ιταλίας. Οι Ιταλοί, επιδιόρθωσαν και ανακατασκεύασαν διάφορα κομμάτια και κτήρια της Μεσαιωνικής πόλης, καθώς και τις βασικές υποδομές της. Αν κάτι, όμως, κατά τη γνώμη μου, έσωσε την πραγματική ομορφιά και σημασία της Παλιάς πόλης της Ρόδου, είναι το γεγονός ότι δεν σταμάτησε ποτέ να κατοικείται κανονικά στο απλό, «αστικό» ας το πούμε, κομμάτι της. Σήμερα, εντός των τειχών, κατοικούν περίπου 2500 άνθρωποι, διατηρώντας την Μεσαιωνική πόλη ως ένα ολοζώντανο κομμάτι του σύγχρονου οικιστικού συγκροτήματος.
Το επιβλητικό παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, βυζαντινό φρούριο του 7ου αιώνα που μετατράπηκε στις αρχές του 14ου αιώνα από τους Ιππότες του Αγίου Ιωάννη σε κατοικία του Μεγάλου Μαγίστρου και σε διοικητικό κέντρο του τάγματος. Το 1856 καταστράφηκε από έκρηξη και ανακατασκευάστηκε κατά την διάρκεια της μετέπειτα Ιταλικής διοίκησης για να χρησιμοποιηθεί ως κατοικία του Ιταλού Διοικητή των Δωδεκανήσων. Σήμερα χρησιμοποιείται ως μουσείο και χώρος εκθέσεων και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων.
Το νοσοκομείο των Ιπποτών. Άρχισε να κατασκευάζεται το 1440 και ολοκληρώθηκε το 1484. Χρησιμοποιήθηκε αρχικά για την περίθαλψη προσκυνητών των Αγίων Τόπων και μετά για νοσηλεία των σταυροφόρων. Σήμερα στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρόδου.
Η οδός των Ιπποτών. Ο σημαντικότερος δρόμος της Μεσαιωνικής πόλης και ο πιο καλοδιατηρημένος τους είδους στην Ευρώπη με μήκος 200 μ. Οδηγεί από το λιμάνι στο Κάστρο του Μεγάλου Μαγίστρου και κατά μήκος του βρίσκονταν οι οικίες των Ιπποτών - στις εισόδους τους σώζονται τα όμορφα οικόσημα.
Η Παναγιά του Μπούργκου. Βρίσκεται στην Πύλη της Παναγιάς και χρονολογείται στον 14ο αιώνα. Σώζονται μόνο τρεις αψίδες από τον κύριο ναό και τμήματα των παρεκκλησιών.
Το τέμενος του Σουλεϊμάν, κατασκευάστηκε τον 16ο αιώνα, αμέσως μετά την κατάκτηση της Ρόδου από τους Οθωμανούς. Εκτείνεται σε τρεις τετράγωνους χώρους καλυμμένους με τρούλους και ο μιναρές του έχει ύψος 34,5 μέτρα. Σήμερα εξακολουθεί να λειτουργεί κανονικά, ως τζαμί.
Το νοσοκομείο των Ιπποτών. Άρχισε να κατασκευάζεται το 1440 και ολοκληρώθηκε το 1484. Χρησιμοποιήθηκε αρχικά για την περίθαλψη προσκυνητών των Αγίων Τόπων και μετά για νοσηλεία των σταυροφόρων. Σήμερα στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρόδου.
Η οδός των Ιπποτών. Ο σημαντικότερος δρόμος της Μεσαιωνικής πόλης και ο πιο καλοδιατηρημένος τους είδους στην Ευρώπη με μήκος 200 μ. Οδηγεί από το λιμάνι στο Κάστρο του Μεγάλου Μαγίστρου και κατά μήκος του βρίσκονταν οι οικίες των Ιπποτών - στις εισόδους τους σώζονται τα όμορφα οικόσημα.
Η πύλη Ντ' Αμπουάζ με τους εντυπωσιακούς κυκλικούς προμαχώνες, μία από τις έντεκα συνολικά πύλες περιμετρικά των τειχών.
Η Θαλασσινή Πύλη, που βγάζει ανάμεσα στο Τουριστικό λιμάνι και στο λιμανάκι Κολώνα.
Το κομμάτι της τάφρου, ανάμεσα στα τείχη και την εσωτερική οχύρωση, εξαιρετικά διαμορφωμένο, καθαρό και προσβάσιμο σε όλο του το μήκος, είναι από τους καλύτερους περιπάτους για χαλάρωση, ρομαντικές αποδράσεις, ποδήλατο κ.α.
Σας μιλούσα για παραμύθι. Η ίδια η πόλη θα σας διηγηθεί τις δικές της ιστορίες. Ακούστε τις.
Τα περισσότερα μνημεία της Μεσαιωνικής πόλης βρίσκονται συγκεντρωμένα στο Κολλάκιο, εκεί απ' όπου προτείνω να ξεκινήσετε τη βόλτα σας. Μόλις όμως ο ήλιος αρχίζει να πέφτει, κατεβείτε στο Μπούργκο, όπου η εικόνα αλλάζει. Καταστήματα με σουβενίρ κάθε είδους και τοπικά προϊόντα, εστιατόρια, καφετέριες και όλα τα hot σημεία συνάντησης της νεολαίας που δίνουν παλμό και νέα ζωή στην πόλη, είναι εκεί. Τελειώστε τη μέρα σας βγαίνοντας από κάποια πύλη που οδηγεί στο Τουριστικό λιμάνι και κάντε τη διαδρομή ως τη σύγχρονη πόλη με τα πόδια. Μόνο κούραση δε θα αισθανθείτε, σας το υπογράφω.
Δεν το συζητώ, σε δύο μέρες (ουσιαστικά σε μιάμιση, όπως είπα και στην αρχή) στη Ρόδο δεν βλέπεις τίποτα. Οι ώρες κυλάνε σαν νερό, όπως συμβαίνει πάντα όταν περνάς πολύ όμορφα και τελικά, στη δική μου περίπτωση, κατέληξα με μια λίστα γεμάτη αξιοθέατα που δεν πρόλαβα να δω - και όλα αυτά μόνο για την πόλη της Ρόδου, γιατί αν πιάσουμε και το υπόλοιπο νησί, τότε η λίστα γίνεται ατελείωτη. Αφιέρωσα τις τελευταίες μου ώρες καθισμένος στο μώλο του Μανδρακίου, ανάμεσα στο φρούριο του Αγίου Νικολάου (που πολύ το αγάπησα) και στους παλιούς ανεμόμυλους, αγναντεύοντας την πόλη που σιγά σιγά σκοτείνιαζε και κλέβοντας ανάσες και άρωμα θάλασσας. Θα ορκιζόμουν πως, όταν η βοή της πόλης ηρεμούσε, ο αέρας έφερνε στ' αυτιά μου αργούς, ρυθμικούς καλπασμούς αλόγων από τους δρόμους της Μεσαιωνικής πόλης...
«Οι μυστικές υποσχέσεις που μοιράζεσαι μ' έναν τόπο, δίχως λέξεις, αλλά με βλέμματα, ψυχή και μνήμη, είναι υποσχέσεις καρδιάς που αντέχουν στο χρόνο».
* Στράτη Μυριβήλη, "Απ' την Ελλάδα", Εκδόσεις βιβλιοπωλείου της Εστίας - έχει τηρηθεί η ορθογραφία του κειμένου.
